Opvlucht van de geest - maand van de spiritualiteit

“Opvlucht van de geest”. Een heel korte definitie van spiritualiteit die ik onlangs op de radio hoorde. Het is namelijk weer de ‘maand van de spiritualiteit’. Er werd een poging gedaan om het moeilijk te definiëren begrip te omschrijven. Sommigen vinden het ‘zweverig’ of zeggen ‘er niet aan te doen’. Hoe dan ook, ik vond het een mooie beschrijving: als een vogel in de lucht je eigen leven bezien en als je weer teruggekeerd bent proberen richting te geven aan je leven.

Ik denk dat ieder mens spiritueel is. Spiritualiteit gaat namelijk over dat wat je beweegt, dat wat zin geeft, betekenis geeft aan je leven. Het gaat over bewust worden en bewust zijn van die ‘drive’. Nog niet zolang geleden zei iemand tegen mij: “ja, maar ik heb geen geloof, dus ik heb niets met spiritualiteit”.

Dat het woord ‘spiritus’ geest betekent, wil niet zeggen dat er per sé een relatie is met een religie. Het is op te vatten als een geestesgesteldheid van waaruit je leeft. Spiritualiteit is in veel gevallen juist heel aards en ligt dicht bij jezelf. Iedereen heeft, hoewel je je daar niet altijd van bewust bent, een grondhouding die alles kleurt wat er van je uitgaat en wat je opneemt. We geven ons leven een bepaalde invulling, je werkt in de zorg, je bent vader, vrijwilliger, hartpatiënt. Hoe je tegenover al deze dingen van het leven staat en hoe je daarmee omgaat, dat heeft te maken met je spiritualiteit.

“Opnieuw beginnen” is het thema van de maand van de spiritualiteit. Dat trof me. Ik heb in mijn werk als geestelijk verzorger dagelijks te maken met bewoners van het woonzorgcentrum die opnieuw moeten beginnen of alweer langere tijd proberen dat leven opnieuw vorm te geven.

Onverwachts getroffen door een CVA, van de één op andere dag niet meer kunnen praten of lopen. Of al vele jaren ziek of langzaam maar zeker dement worden. En dan niet meer thuis kunnen wonen, de verhuizing naar een woonzorgcentrum is onvermijdelijk. Het leven moet opnieuw vorm krijgen, ingericht worden.

Ik zie bijna dagelijks zo veel verschillende uitingsvormen van spiritualiteit die mensen helpen een moeilijke situatie onder ogen te zien en om er op een positieve manier mee om te gaan. Ik zie hoe zieken en stervenden een beroep doen op hun eigen spiritualiteit, hun diepste zelf. Ik spreek met hen waar zij de kracht vandaan halen om in de moeilijke situatie toch door te gaan en te blijven proberen om er iets van te maken. Een bewoner kan door zijn eigen spiritualiteit een belangrijke bijdrage leveren aan het (leren) omgaan met afhankelijkheid, het ziek zijn, het niet meer thuis wonen. Als geestelijk verzorger help ik onze bewoners bij het opnieuw beschikbaar maken of opdiepen van deze spiritualiteit; het is van wezenlijk belang voor hun welzijn, het heeft een positieve invloed op hun gezondheid.

Geestelijk verzorgers zijn niet de enigen die hierin een taak hebben. Gevoeligheid voor de spirituele dimensie binnen de zorg betekent: luisteren naar de betekenislaag die verborgen kan liggen onder schijnbaar simpele opmerkingen of vragen van bewoners. Door open vragen te stellen en te benoemen wat je hoort kan voor bewoners al ruimte ontstaan om te vertellen waar zij zin en kracht aan ontlenen. Ruimte bieden voor verhalen die voor iemand van betekenis zijn, maar ook het stilstaan bij pijn die niet op te lossen is maar wel om aandacht vraagt, is daarmee een belangrijke vorm van spirituele zorg die iedere zorgverlener kan geven.